‘Les avantures de Telemaque fils d’Ulÿsse & c.’

Dankzij het Fonds Marie Jeanne Dauchy, dat het album met tekeningen op 25 mei 2018 aankocht op een veiling van Arenberg Auctions, kon dit hoofdwerk van de Zuid-Nederlandse tekenkunst ongeschonden en onverdeeld bewaard blijven.

De omvangrijke reeks tekeningen, getiteld ‘LES AVANTURES DE TELEMAQUE FILS D’ULYSSE & c.’ telt 86 tekeningen van de Brusselse kunstenaar Richard van Orley (1663-1732). Al in de 18e eeuw werd de reeks geroemd door Van Orleys eerste biografen en als een meesterwerk beschouwd.

Samen met zijn broer Jan van Orley, behoort Richard van Orley tot de belangrijkste Zuid-Nederlandse kunstenaars van hun generatie. Hij maakte vooral tekeningen, maar ook miniaturen en prentontwerpen.

De reeks van 85 tekeningen illustreert de geschiedenis van Telemachus en wordt voorafgegaan door een zelfportret van de kunstenaar op 58-jarige leeftijd. De kunstenaar toont zich zelfbewust in een medaillon als de auteur van het werk met het opschrift “Effigie de Richard van Orleÿ dessignateur à Bruxelles. agée de 58 ans an 1721. dessigez par luÿ meme”. Naast een gravure is dit het enige bekende portret van Van Orley!

De 85 overige tekeningen illustreren de roman “Les avantures de Télémaque” van François Fénélon die in 1699 in Parijs verscheen. De avonturen van de zoon van Odysseus zijn hier verwerkt tot een avonturenroman met opvoedkundige inslag bedoeld tot lering en vermaak van de jonge Duc de Bourgogne, Louis de France (1682-1712). Nochtans bevat de roman impliciete kritiek op het autocratische beleid van zijn grootvader Lodewijk XIV. De auteur, Bisschop van Cambrai, viel later dan ook in ongenade, maar het boek kende een groot succes en talrijke bewerkingen en heredities.

Het ongebruikelijk grote aantal afbeeldingen en het liggende formaat maken het onwaarschijnlijk dat de reeks als ontwerp voor boekillustraties werd geconcipieerd. Dat er ooit plannen zijn geweest de reeks in koper te laten snijden en als een prentenreeks uit te geven is niet uit te sluiten. In ieder geval werden dergelijke gravures nooit gerealiseerd.

Van Orley is heel bedreven in het opbouwen van de complexe verhalende composities waarin droom en fantasie een grote rol spelen. De tekeningen bevatten meestal veel figuren, een rijke actie en dramatische werking, en een uitermate rijk uitgewerkt decor. De sterk verhalende taferelen in een monumentale setting vertonen overeenkomsten met de wandtapijtontwerpen van zijn broer Jan van Orley.

De techniek in pen en met wassingen in bruin en grijs is virtuoos toegepast en vormt een hoogtepunt binnen zijn werk maar ook binnen de Zuid-Nederlandse tekenkunst van de eerste helft van de 18e eeuw. Alain Jacobs vatte de uitzonderlijke kwaliteiten van deze reeks in 2003 als volgt samen: “Avec cette suite qui participe pleinement encore du langage baroque par l’élan dynamique et le lyrisme poétique de chaque composition, par le goût de la fantaisie, par les réferences formelles et culturelles puisées à divers courants artistique du XVII siècle, Richard van Orley a porté l’art de l’illustration à un haut degré de perfection. Oeuvre de maturité, elle représente, par son ambition, son orginalité et ses qualités plastiques, la synthèse de l’art de Van Orley. Création contemporaine des chefs-d’oeuvre de Watteau, la suite des Aventures de Télémaque reflète enfin le goût précieux et raffiné de la culture rococo en train d’éclore…”

Meer info over het Fonds Marie Jeanne Dauchy
Website Koninklijke Bibliotheek van België