Na drie jaren van onderzoek en restauratie schittert het befaamde Sint-Jorisretabel (1493) van Jan II Borman opnieuw in het Museum Kunst & Geschiedenis. Het interdisciplinaire onderzoek, gefinancierd door het Fonds Jonckheere, leidde tot onverwachte vondsten en bood een verklaring voor aloude mysteries.
Belangrijk erfgoed bewaren
Het Sint-Jorisretabel (1493) van Jan II Borman is een wereldberoemd altaarstuk en een emblematisch werk van het Museum Kunst & Geschiedenis in Brussel. Het Fonds René en Karin Jonckheere, dat zich inzet voor de bewaring van ons erfgoed en zowel conservaties als restauraties steunt van kunstwerken die getuigen van de Europese dimensie van Brussel, financierde dan ook vol overtuiging het onderzoek en de conservatiebehandeling die noodzakelijk waren om het altaar opnieuw te laten schitteren.
Onverwachte vondsten en een verklaring voor de mysteries die het altaarstuk omringden kwamen daardoor ook aan het licht. Het opgeluisterde Sint-Jorisretabel is vanaf zaterdag 24 april te bewonderen in het Museum Kunst & Geschiedenis.
Spectaculair altaarstuk
Het Sint-Jorisretabel is een van de mooiste houtsnijwerken uit de westerse geschiedenis: een spectaculair altaarstuk van maar liefst 5 meter lang en 1.60 meter hoog, met meer dan 80 piekfijn uitgewerkte figuurtjes. Het is het meesterwerk van Jan II Borman, hét toptalent van de gelijknamige Brusselse kunstenaarsdynastie, beschreven als ‘de beste beeldhouwer van zijn tijd’. Hij signeerde en dateerde het kunstwerk in 1493.
De laatgotische taferelen zijn van wereldklasse. De levensechte personages zijn zeer expressief en het houtsnijwerk heeft een ongeëvenaarde virtuositeit. In zeven scènes geeft Borman vorm aan het gruwelijke martelaarschap van Sint-Joris.
Interdisciplinair onderzoek en opgeloste mysteries
Dit topstuk van de Borman-dynastie werd grondig doorgelicht en vervolgens gerestaureerd door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. Als enig gesigneerd werk van Jan II Borman, waarvan ook een kopie van de opdracht bewaard bleef, is het Sint-Jorisretabel dé sleutel tot inzicht in zijn creatief genie.
Het onderzoek door de houtexperten heeft duidelijk gemaakt dat het altaarstuk, tegen de traditie in, nooit bedekt was met polychromie. Dat verklaart de opmerkelijk fijne uitwerking van het hout.
De Leuvense Grote Gilde van de Kruisboog zou het retabel besteld hebben voor hun OLV-ginder-buiten-kapel, om in de gunst te komen bij Maximiliaan van Oostenrijk, overwinnaar van de opstand van de Brabantse en Vlaamse steden.
Tijdens het onderzoek bleek ook dat de 19de-eeuwse restaurator de scene demonteerde en in een andere volgorde terug plaatste. Dat verklaart het mysterie rond de bizarre volgorde van de scenes. Bij de huidige restauratie kregen de scenes, na bijna twee eeuwen, opnieuw hun originele plaats en komt de volgorde van het narratief opnieuw overeen met de legende van de heilige en met het oorspronkelijke ontwerp van Jan II Borman.
Geheime verstopplaatsen
Bij het demonteren van de houten elementen en het altaarstuk vond men naast losgekomen fragmenten, ook een biddend beeldje verborgen onder de gebeeldhouwde scènes. Allicht verstopte Borman deze ex-voto als smeekbede of dank. Daarnaast liet ook de 19de-eeuwse restaurator een bericht achter op een stuk perkament. Beide ‘vondsten’ kan u de komende drie weken bekijken in het museum.
Heeft uw (Brussels) museum of erfgoedinstelling ook een conservatie- of restauratieproject in de pijplijn van een kunstwerk dat getuigt van de Europese dimensie van Brussel? Bekijk dan zeker de projectoproep van het Fonds René en Karin Jonckheere, die jaarlijks rond midden januari gelanceerd wordt. Kandidaatsdossiers voor de huidige oproep kunnen worden ingediend t.e.m. 23 september 2021.