Nobele schenkers
In 1999 verwierf de Koning Boudewijnstichting een prachtig zilveren sierstel dat toebehoorde aan Peter Paul Rubens en bijna 400 jaar in het bezit bleef van de familie van zijn nakomelingen. Dankzij de vrijgevigheid van twee mecenassen, Ridder en Mevrouw Bauchau, die het sierstel kochten op een openbare veiling in Monaco om het aan de Stichting te schenken, maakt het nu deel uit van ons openbaar erfgoed. Zo belandde het werk opnieuw waar het thuishoort: in het huis van Rubens in Antwerpen.
Topstuk Antwerps zilver
Dit monumentale ensemble bestaat uit een groot bekken en een waterkan met geciseleerd decor, van de hand van Theodoor I Rogiers. Het sierstel, dat op een dressoir tussen andere pronkstukken stond, zal de aandacht van de bezoeker vooral hebben getrokken door de iconografie en het uitmuntende drijf- en ciseleerwerk. Hierdoor geldt het ook nu nog als een topstuk van de Antwerpse zilversmeedkunst uit de 17de eeuw.
Kunstenaar met faam
Theodoor I Rogiers stamde uit een groot geslacht van edelsmeden en was beroemd tot aan het Engelse hof voor zijn geciseleerde platen die in meubels werden ingewerkt. Zijn reputatie was dusdanig dat hij werd opgenomen in de Iconographie, een reeks gegraveerde portretten van bekende kunstenaars, geleerden en staatslieden.
Rubens als ontwerper
Op basis van de onderwerpen van de voorstellingen en de stijl is het aannemelijk dat Rubens betrokken was bij de realisatie van dit kunstwerk. De fontein op het bekken zou een rechtstreekse verwijzing kunnen zijn naar het standbeeld dat in Rubens’ eigen tuin stond. Bovendien had hij ook een bijzondere voorliefde voor de thema’s die het sierstel versieren, de Triomf van Venus (waterkan) en Suzanna en de Ouderlingen (bekken). Het is echter weinig waarschijnlijk dat Rubens zelf de ontwerpen getekend heeft.
Iconografisch verhaal - waterkan
Het oor van de waterkan heeft de vorm van een Triton die een zeeslang boven zijn kop houdt. Zefieren, maskers, grotesken, saters, putti, ranken, eierlijsten en gebladerte versieren de andere delen van de kan. De fries op de buik stelt naast de riviergod en de tritons twee taferelen uit de Triomf van Venus voor: haar geboorte en haar kroning door de drie Gratiën op het strand van Cyprus. Deze thema’s uit de Klassieke Oudheid verwijzen naar het water in de kan. Ook de ornamenten en het thema van de fries stammen uit de Oudheid en kenmerken de Renaissance.
Iconografisch verhaal - bekken
Op het bekken wordt een verhaal uit het Oude Testament uitgebeeld: Suzanna die door ouderlingen wordt gekweld. Suzanna en de Ouderlingen bevinden zich in een tuin, met links een fontein. De brede rand beeldt de Vier Elementen af, van elkaar gescheiden door de geit Amathea, een wapenschild met monogram, een triton en een nereïde. In de antieke traditie stond Suzanna symbool voor de kuisheid en de verloste ziel, maar tijdens de Renaissance werd dit verhaal een voorwendsel om vrouwelijk naakt af te beelden. De klemtoon van het tafereel ligt dus op de pogingen van de twee mannen om Suzanna uit te kleden. De compositie van het tafereel herinnert onmiskenbaar aan composities van Rubens, die dit thema herhaaldelijk behandelde. Opmerkelijk is dat de fontein een belangrijke plaats in de compositie inneemt.
