Dankzij de vrijgevigheid van Eliane Vercaempt maken de drie delen van Maurice Maeterlincks ‘Théâtre’, met originele tekeningen van Léon Spilliaert, voortaan deel uit van het openbaar erfgoed. Met de middelen die Eliane Vercaempt via legaat aan de Stichting schonk, kon het werk aangekocht worden. De reddingsactie van dit geklasseerd topstuk was mogelijk door een unieke samenwerking van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, de Vlaamse Gemeenschap en de Koning Boudewijnstichting.
Een topstuk in onze openbare collecties
‘Théâtre’ is zonder twijfel een topstuk. Twee Belgische grootheden werkten eraan mee: Maurice Maeterlinck, winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur (9/11/1911), en Léon Spilliaert, vertegenwoordiger van de Belgische avant-garde aan het eind van de 19e en begin 20e eeuw. Dit door de Vlaamse Gemeenschap beschermde topstuk was in privéhanden. Op initiatief van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten (KMSKB) ontstond er een mooie samenwerking om het werk te vrijwaren en open te stellen voor het grote publiek. Dankzij een legaat aan de Koning Boudewijnstichting ten voordele van de KMSKB werd dit topstuk aangekocht en langdurig in bruikleen gegeven aan de KMSKB, waar het te zien is in het Fin-de-Siècle Museum.
Een unieke en onschatbare parel
In deze drie volumes van ‘Théâtre’ zijn alle toneelwerken van Maurice Maeterlinck samengebracht. Léon Spilliaert luisterde ze en in 1902-1903 op met tekeningen. De verworven editie is het laatste exemplaar van de 110 stuks die de bekende Brusselse uitgever Edmond Deman in 1901 en 1902 publiceerde. Het was het persoonlijk exemplaar van de uitgever en het énige exemplaar dat door Spilliaert geïllustreerd werd. Hij vroeg de jonge Belgische kunstenaar om zijn persoonlijke visie op het werk van Maeterlinck te illustreren.
Originele tekeningen van Spilliaert
Léon Spilliaert combineerde Oost-Indische inkt, kleurpotlood, gouache, pastel en aquarel. Hij beperkte zich niet tot randversieringen en tekstvignetten, maar maakte ook heel wat paginagrote illustraties. De 348 originele tekeningen overlappen vaak de gedrukte tekst. De lezer wordt niet enkel betoverd door de magnifieke kracht van Maeterlincks woorden, maar ook meegezogen in de karakteristieke wereld van de grote tekenaar die – ondanks zijn jonge leeftijd – van een ongelooflijke artistieke maturiteit getuigt. We zien hier al de typische figuren die later ook in de onafhankelijke werken en grotere formaten van Spilliaert zullen voorkomen.
Twee kunstenaars met eenzelfde fijngevoeligheid
Maurice Maeterlinck werd in 1862 geboren in Gent. Deze Belgische dichter, schrijver en toneelschrijver was een belangrijke figuur voor de literatuur van het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw. Ook buiten de landsgrenzen viel zijn werk in de smaak. In een artikel voor Le Figaro noemde Octave Mirbeau hem zelfs al een ‘nieuwe Shakespeare’ toen Maeterlinck nog maar 28 jaar oud was. Léon Spilliaert werd in 1881 geboren in Oostende en was dus bijna twintig jaar jonger dan Maeterlinck. Vanaf het begin van de 20e eeuw vertoonde zijn werk een symbiose tussen het symbolisme van eind 19e eeuw en een zekere expressionistische moderniteit die kenmerkend was voor die tijd. Spilliaert had een nauwe band met de dichter Emile Verhaeren, zijn spirituele vader, die hij via de uitgever Edmond Deman leerde kennen. Als jongeman was Spilliaert gefascineerd door de klassieke en hedendaagse literatuur. Ook al hebben deze twee creatieve genieën elkaar nooit ontmoet, toch deelden ze dezelfde persoonlijke ervaring, gekleurd door de angst voor de veelheid van ‘het zelf’ en de droomwereld. Maeterlinck drukte – om het met zijn eigen woorden te zeggen – een beangstigende mare tenebrarum of innerlijke zee van duisternis uit. Léon Spilliaert was al vanaf het begin doordrongen van een soortgelijke gevoeligheid. Tijdens zijn opdracht voor Edmond Deman kon hij niet anders dan geïnspireerd en gestimuleerd worden door de woorden van Maeterlinck, die een bijzondere melancholie en existentiële angst bevatten. ‘Geïnspireerd’ was hij zeker, want zijn illustraties voor ‘Théâtre’, met spookachtige personages in gesloten universa, zijn geen slaafse weergaves van de teksten, maar de persoonlijke interpretatie van een jonge kunstenaar die gehypnotiseerd was door deze meesterlijke literaire toneelwerken.
Een bijzondere samenwerking
Dankzij het Fonds Eliane Vercaempt maken de drie delen van Maurice Maeterlincks ‘Théâtre’, geïllustreerd met tekeningen van Léon Spilliaert, voortaan deel uit van het openbaar erfgoed. Dit Fonds, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, werd opgericht om één of meerdere belangrijke werken uit de 19de of 20ste eeuw aan te kopen voor de KMSKB. Het zijn de KMSKB, en hun toenmalige directeur Michel Draguet, die gezien de belangrijke erfgoedwaarde ervoor kozen om dit werk aan te kopen. Gezien het belang van het werk, werd een unieke reddingsoperatie op poten gezet. Deze slaagde dankzij de facilitatorsrol van de Koning Boudewijnstichting en de goede samenwerking met de KMSKB en de Vlaamse Gemeenschap.