Manuscript van het Manifest aan het Brabantse Volk

Dit handgeschreven manuscript van Henri Van der Noot is een uitermate uniek en belangrijk document voor onze vaderlandse geschiedenis en kan tevens beschouwd worden als de eerste onafhankelijkheidsverklaring in onze streken. Het document kadert in de periode van de Brabantse Omwenteling of de Brabantse Revolutie, een cruciale episode in onze nationale geschiedenis. Het Manifest aan het Brabantse Volk was tot voor kort uitsluitend bekend in gedrukte vorm. In 2008 kon de Koning Boudewijnstichting echter het door Henri Van der Noot (1731-1821) handgeschreven ontwerp van dit Manifest aankopen.

Het is een uniek document, niet alleen door de grote historische en symbolische waarde van de teksten, maar tevens omwille van de aangebrachte verbeteringen en aanpassingen door Henri Van der Noot zelf. Hierdoor bevat het document meer contextinformatie dan de gedrukte versie en is het mogelijk het Manifest in zijn wording en context duidelijker te situeren.

De Brabantse Omwenteling of Brabantse Revolutie was een opstand van de Zuidelijke Nederlanden tegen het Oostenrijks gezag van Keizer Jozef II in 1789 en 1790, die leidde tot het kortstondig bestaan van de ‘Republiek van de Verenigde Belgische Staten’. Op vraag van het Comité van Breda stelde Henri Van der Noot – een Brusselse rechtsgeleerde, advocaat, politicus en leider van de Brabantse omwenteling – het Manifest op en publiceerde het op 24 oktober 1789. Hierin verklaart hij Jozef II vervallen van de troon en beargumenteert hij waarom het Brabantse volk het recht heeft de gehoorzaamheid op te zeggen. Hij ondertekende het document en bracht er tevens zijn zegel op aan. Bij de invasie van de opstandelingen in 1789 werd het Manifest op verschillende plaatsen afgekondigd.

Van der Noot inspireerde zich op de recente Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring (4 juli 1776) maar ook op de ‘Acte van Verlatinghe’ waarbij 7 Noord-Nederlandse Provincies zich in 1581 afscheiden van de Spaanse overheersing om de Verenigde Provincies te vormen. Met uitzondering van de aanzet, is het document echter vrij conservatief. De geest van het Manifest kan dus niet vergeleken worden met die van de eigentijdse Franse Revolutie en haar ‘déclaration des droits de l’homme et du citoyen’ (26 augustus 1789).

Sinds 22 april 2008 werd het manuscript toevertrouwd aan de collectie van het Algemeen Rijksarchief, waar onder meer belangrijke archieven van de Verenigde Nederlandse Staten bewaard worden. Het handschrift van Henri Van der Noot is een belangrijke aanwinst en een unieke aanvulling voor dit archiefbestand. Te meer omdat het archief van Henri Van der Noot in het verleden verspreid geraakte, waardoor er heel wat belangrijke documenten en informatie verloren zijn gegaan. Het Manifest aan het Brabantse Volk neemt hierdoor nog aan belang toe.

Website Algemeen Rijksarchief

Meer info over het Erfgoedfonds