Kopie van het theoretisch notitieboek van Rubens

De Koning Boudewijnstichting kocht in New York een notitieboek met Rubens’ theoretische aantekeningen. Het gaat om een van de vier kopieën van Rubens’ handgeschreven exemplaar (1600-1635), dat in 1720 verloren ging door de brand van het atelier van André-Charles Boulle.

Het album bevat schetsen, geannoteerde tekeningen en tekstmateriaal. Men vindt er zijn ideeën met betrekking tot onder meer het perspectief, de anatomie, proporties, symmetrie en architectuur, maar ook een studie van menselijke passies waarin literatuur en schilderkunst met elkaar geconfronteerd worden.

Het de Ganay manuscript, dat de Stichting aankocht, werd in de 17de eeuw, reeds enkele jaren na de dood van Rubens, vervaardigd. Waarschijnlijk door iemand uit zijn nabije kring met het oog op publicatie. Het boek getuigt op een bijzonder interessante manier van het feit dat Rubens naast een groot kunstenaar, ook een buitengewone theoreticus was.

Rubens was een ongewoon erudiet kunstenaar. Hij was vertrouwd met zowel antieke als eigentijdse auteurs. Hij kende de belangrijkste theorieën van zijn tijd en had er zijn mening over. Verrassend is zijn vergelijking tussen de menselijke en de dierlijke anatomie. Er is echter maar weinig overgebleven van zijn kunsttheoretische opvattingen, wat van dit manuscript een uitzonderlijk document maakt.

De Stichting besliste dit manuscript aan te kopen omdat het een licht werpt op Rubens’ kunsttheoretische visie. Het was ook een unieke kans om dit document uit het buitenland terug te halen. Van de drie andere kopieën bevinden er zich twee exemplaren in private handen, één in de collectie van de Hertog van Devonshire in Chatsworth en het ander in een Spaanse collectie. Het laatste exemplaar is in het Courtauld instituut (Engeland) bewaard. Ten opzichte van deze drie kopieën bevat het door de Koning Boudewijnstichting aangekochte exemplaar extra tekstmateriaal en enkele latere motieven uit de kring van Leonardo da Vinci en Nicolas Poussin. Deze versie is in tegenstelling tot de anderen geen kladversie maar een zorgvuldige uitvoering met scherpe pen. Ook de persoonlijke bijdrage van de kopiist is een interessant gegeven dat nu verder bestudeerd zal kunnen worden.

Het theoretische notaboek vormt het onderwerp van een van de delen van het Corpus Rubenianum, de massieve oeuvrecatalogus van het werk van Peter Paul Rubens die tegen 2020 volledig zal gepubliceerd zijn. Dit volume wordt geschreven door Prof Arnout Balis (VUB) in samenwerking met David Jaffé (conservator van de National Gallery in London). Daarom zal het werk in eerste instantie ter beschikking gesteld worden aan het Centrum Rubenianum in Antwerpen voor verder onderzoek.

Ontdek hier meer over het notitieboek van Rubens

Website Rubenianum

Meer info over het Erfgoedfonds