Jupiter en Callisto

Naast bekende tapijtontwerpers als Bernard van Orley (ca.1490-1541) en Pieter Coecke van Aelst (1502-1550) huisvestte Brussel heel wat getalenteerde kunstenaars die de geschiedenisboeken enkel haalden met hun artistieke productie. Dit werk is een mooi voorbeeld van zo’n anonieme tekening.

Op de tekening staat de eerder rustige, statische scène op de voorgrond in contrast met het meer bewogen tafereel achteraan. Alle figuren kregen een opschrift met hun naam. Zo zijn Jupiter, die in een wagen zit die door twee adelaars wordt getrokken, en Mercurius, met zijn caduceus, te zien terwijl ze, omgeven door wolken, neerdalen boven een dicht woud.

Vanuit de lucht bespiedt het tweetal de slapende nimf Callisto die in een licht gewaad en met een band in haar losse haren, neerligt op het gras. Naast haar boog en pijlenkoker heeft ze een elegante jachthoorn bij. Op de achtergrond is te zien hoe Jupiter zich heeft vermomd als Callisto’s meesteres – de godin Diana. De tekening toont hoe Callisto zich verzet, maar Jupiter overmant haar. Callisto ‘verwenst het bos, die plek des onheils’. Onder meer deze thematiek maakt de tekening bijzonder. Want er zijn amper voorbeelden bekend van voor de 2e helft van de 16e eeuw.

Stilistisch leunt deze tekening zowel bij de stijl van Bernard van Orley als die van Pieter Coecke van Aelst aan. Zo doen de gracieuze en eerder Italiaans aandoende figuren, met hun platte voeten en de gestileerde draperieën van de twee goden in de hemel, denken aan Van Aelst. Terwijl de techniek, zoals de vrij zware contouren in pen in donkerbruin, de wassingen en witte hoogsels en het lichtbruine papier, herinnert aan tekeningen uit de omgeving van Van Orley.

Aangezien Van Aelst een leerling of medewerker was van Van Orley, is het mogelijk dat jongere collega’s bij beiden inspiratie vonden. Vreemd genoeg zijn deze kunstenaars, ondanks hun talent, totaal in de vergetelheid geraakt.

Wellicht kwamen ze hier terecht omdat ze werden aangetrokken door de uitzonderlijk talentrijke tapijtwevers die in de 16e eeuw actief waren in Brussel. Door hun tapijtontwerpen droegen ze op hun beurt bij aan de grote internationale uitstraling van Brussel.

Het werk werd aangekocht door het Fonds Léon Courtin - Marcelle Bouché en toevertrouwd aan de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, waar het een mooie aanvulling vormt op de tekeningencollectie.